Een impressie van Artbo 2013
15 November 2013
Dé kunstbeurs van Colombia, de Feria de Arte van Bogota (Artbo), toont overwegend Latijns Amerikaanse kunst gerepresenteerd door Latijns Amerikaanse galeries maar zet in op internationalisering. Naast enkele galeries uit de Verenigde Staten deden dit jaar voor het eerst ook galeries uit Nederland (Annet Gelink Galerie), Duitsland, Zwitserland, Zweden en Portugal mee.
Met een steeds gevarieerder aanbod aan galeries probeert directeur Maria Paz Gaviria een zo groot en breed mogelijk publiek aan te trekken. Opmerkelijk in dit licht is daarom dat de beursdata nagenoeg overeenkwamen met die van FIAC in Parijs. Een statement? Overmoed? Hoe het ook zij, het bezoekersaantal van Artbo’s negende editie groeide ten opzichte van vorig jaar met 25% naar 25.000, hiervan was de samenstelling weer een beetje internationaler dan vorig jaar.
Na drie eerdere kunstbeurzen in Bogotá, die allen maar één editie standhielden lijkt initiatiefnemer, de Kamer van Koophandel van Bogota, de juiste formule te hebben gevonden; geleidelijke groei van het aantal galeries waarbij de kwaliteit van de kunst streng in de gaten wordt gehouden. Galeries die al eerder participeerden zoals Luisa Strina en Magnan Metz, maar ook de journalist van The Art Newspaper beamen dat het niveau van de beurs inderdaad ieder jaar stijgt. Dit jaar namen er 65 galeries uit 21 landen deel aan Artbo. Daarnaast waren er 14 galeries uitgenodigd om een solo presentie samen te stellen. Prettig is dat de beurs qua omvang dus niet te groot is. Eén dag is ruim voldoende om alles te zien. Daarnaast heerst er een ontspannen sfeer. In plaats van de gebruikelijke society figuren en het uiterlijk vertoon lijkt het er daadwerkelijk om de kunst te gaan. Dit betekent echter ook dat de verkoop wat langzaam op gang komt. Het koperspubliek in Colombia neemt de tijd en gaat doorgaans pas na enkele dagen tot aankoop over.
Tekenkunst
Opvallend is het relatief grote aandeel werk op papier op de beurs. Fotografie en met name tekeningen zijn er in overvloed. Colombia heeft van oudsher een sterke tekenkunsttraditie en het (kopers)publiek heeft er, zo verneem ik van verschillende kunstenaars en galeriehouders, een grote waardering voor. De reden daarvoor zou het bij Colombianen ingebakken respect en bewondering voor handwerk zijn. Ongetwijfeld heeft het ontstaan van deze traditie ook te maken met de betaalbaarheid van potlood en papier.
Regionale kunst
Enkele galeries herinneren zijdelings aan het geweld dat Colombia nog altijd in de greep houdt. Een serie foto’s van Juan Manuel Echavarría bijvoorbeeld refereert aan een ontvoering van 167 mensen uit een kerk in Cali door de guerrilla beweging ELN in 1999. Op de foto’s zijn insecten te zien die enkele ontvoerde vrouwen als tijdverdrijf in cassette doosjes verzamelden. De meeste Colombiaanse kunst op Artbo echter baseert zich op andere thema’s en laat de problematiek van het land voor wat het is. Andere regionale thema’s of beeldtalen zijn terug te vinden in het kleurige textiel van Carolina Ponte, de vergulde Chiquita bananen van María José Argenzio (allemaal verkocht) en een wandkleed gemaakt naar ontwerp van een felgekleurde chicha-affiche van Miguel Aquirre. Chicha is een populaire muziekstroming uit Lima.
Andere trends
Kenmerkend voor de beurs zijn verder de vele landschapsfoto’s en verwijzingen naar de natuur, iets dat me buiten de beurs, in galeries en op tentoonstellingen, ook opvalt. Tot slot is de invloed van de sterke modernistische tradities in Venezuela, Brazilië en Argentinië duidelijk nog niet uitgewerkt. Artbo biedt een grote hoeveelheid aan (neo)modernistische kunst. Een verrassing op dit gebied zijn twee felgekleurde gouaches van de Argentijnse, relatief onbekende, Martha Boto uit 1959, die dat jaar net naar Parijs verhuisde.
Solo Projects
Onder de naam ‘Laboratorium’ cureerde José Roca, curator Latijns Amerikaanse kunst bij Tate in Londen, de sectie met solo projecten. Zoals de naam al doet vermoeden zijn de werken in deze sectie geselecteerd op basis van een relatie met de wetenschap. Het werk van de Peruaanse Elena Damiani uit de stal van Revólver Galería trekt veel aandacht. Haar hier getoonde collages en foto’s baseren zich op de, over de hele wereld populaire en misschien wat uitgemolken, cartografie. Zwaargewicht galerie Kurimanzutto uit Mexico, één van de nieuwelingen op de beurs, toont er recent werk van de Mexicaanse Minerva Cuevas. Een serie schilderijen -een voor de kunstenaar ongebruikelijk medium- van proefdieren die zojuist door het Animal Liberation Front zijn gered.
De jongste generatie
Vernieuwend aan Artbo is de sectie gereserveerd voor jonge kunstenaars (niet ouder dan 40 jaar, maar het merendeel is rond de 30) die nog niet door een galerie worden vertegenwoordigd. Een verfrissende tegenhanger van de gewone beurssectie. Artecámera werd dit jaar ingericht door curator Sebastián Ramírez, werkzaam bij museum La Tertulia in Cali, en presenteert werk van 23 Colombiaanse kunstenaars. Ramírez heeft geprobeerd een tentoonstelling te maken met atypische beurskunst, zo legt hij uit. De vorige versies van Artecámera waren hem te braaf en onderscheidden zich te weinig van de marktgerichte kunst die er al werd aangeboden.De labyrintische tentoonstelling toont inderdaad minder toegankelijke kunst en vooral veel sculpturen, installaties en wat videokunst. Dit laatste medium kom je op de rest van de beurs amper tegen. Hoewel de tentoonstelling geen thema heeft, vormt de stad en architectuur voor veel kunstenaars een uitgangspunt. De installatie van Colectivo Maski bijvoorbeeld gaat in op de groei van Bogotá en de ontwikkeling (van de markt) van ontroerend goed.
Sebastián Cruz Roldan heeft even verderop een onafhankelijke tentoonstelling gecureerd binnenin een maquette van presentatieruimte Galería Santa Fe. Aan de muren van de maquette prijken mini kunstwerkjes van de kunstenaars die hij uitnodigde om te participeren.
Verzamelen in Colombia
Gedurende Artbo stelt een vijftal verzamelaars uit Bogota hun huis open voor een geselecteerd gezelschap van pers, VIP’s en galeriehouders. Net zoals dat bij Europese en Noord Amerikaanse beurzen gebeurt. De verzamelaars die ik heb bezocht focussen zich voornamelijk op Colombiaanse kunst. Als er al een buitenlandse kunstenaar in hun collectie zat dan was deze in verreweg de meeste gevallen van Latijns Amerikaanse afkomst. Eén verzamelaar vertelde me dat hij voorlopig zeker van plan was om alleen maar Colombiaanse kunst te kopen. De goede prijs-kwaliteit verhouding en het steunen van kunstenaars uit eigen land waren zijn voornaamste redenen. Hoewel deze bevindingen misschien niet geheel representatief zijn voor ‘de Colombiaanse verzamelaar’, alleen al vanwege het feit dat degenen die ik bezocht en sprak de 50 allemaal al waren gepasseerd, heb ik de indruk gekregen dat bovengenoemde argumenten breed gedragen worden.
Op de beurs treft men verder verschillende verzamelaars uit Venezuela, Brazilië en enkele uit Noord Amerika en Europa aan. In Venezuela is de kunstmarkt en -productie door het regime van Chávez en tegenwoordig Maduro wat ingezakt. Mogelijk is dat de reden dat Venezolaanse verzamelaars nu hun heil zoeken in buurland Colombia. De aanwezigheid van kopende Brazilianen is opvallend. Lange tijd kochten Brazilianen zo goed als alleen maar werk van Braziliaanse kunstenaars, maar daar lijkt verandering in te komen, zo hoor ik van verschillende galeriehouders. Wat daar de precieze reden voor is heb ik niet kunnen achterhalen maar een verklaring kan simpelweg zijn dat verzamelaars aan een volgende stap toe zijn en grenzen willen verkennen.
Artbo biedt een goed overzicht van wat er omgaat in het commerciële kunstcircuit van Latijns Amerika en is om die reden absoluut een bezoek waard. Het is echter te hopen dat het aandeel van kunst uit Latijns Amerika op de beurs, naast de ambitie om het aanbod te internationaliseren, onverminderd blijft zodat Artbo haar onderscheidende karakter kan behouden en geen kopie wordt van een willekeurige Europese beurs. Voorlopig zit dat er vermoedelijk niet in, gezien het (vooralsnog) regionaal georiënteerde koperspubliek.
Dit verslag verscheen op 7 november 2013 op metropolism.com